Lebiodka pospolita

Lebiodka pospolita (Origanum vulgare L., 2n = 30, 32) jest byliną z rodziny wargowych (Labiatae Juss., Lamiaceae Lindl.), wysokości 30—60 (90) cm, z aromatycznym zapachem przypominającym macierzankę. Uprawia się ją we Francji, RFN, Bułgarii i USA (dawniej uprawiano ją powszechniej). Kłącze silnie rozgałęzione, często pełzające. Łodygi wzniesione, rozgałęzione, czterokanciaste, miękko owłosione. Liście naprzeciwległe, jajowate, całobrzegie lub słabo ząbkowane, ogonkowe, z drobnymi, czarnymi, przeświecającymi punktami (gruczołkami). Kwiaty małe, liczne, zebrane po 5—25 w podłużnie owalne kłoski tworzące szczytowe podbaldachy. Kielich dzwonkowaty o 5 ząbkach. Korona dwuwargowa, barwy lila, jasnopurpurowej, różowej lub białawej. Warga dolna o 3 klapach. Kwiaty jedno- lub obupłciowe, osadzone po 2—3 w pach¬winach ciemnopurpurowych podsadek. Pręcików 4 (ich nitki w górze rozchylone); kwiaty słupkowe mają niewykształcone pylniki. Słupek z długą szyjką o dwóch łatkach. Kwitnienie w lipcu — wrześniu, dojrzewanie owoców zaczyna się w sierpniu. Kwiaty zapylane są przez pszczoły i muchy. Kwiaty żeńskie otwierają się na tydzień przed obupłciowymi. Owoc — rozłupki (zamknięte po 4 w nieopadającym, zaschniętym kielichu), kulisto jajowate, ciemnobrunatne lub czerwonawobrunatne. Masa 1000 rozłupek około 0,1 g.
Lebiodka jest dobrą rośliną miododajną i olejkodajną. Części nadziemne zawierają olejek eteryczny (0,1—0,2% świeżej masy), w którego skład wchodzą: tymol (do 50%), karwakrol, octan gara- nilu i wolne alkohole. Liścia zawierają 565 mg% kwasu askorbinowego (kwiaty 166 mg%). Olejek eteryczny używany jest do produkcji wody kolońskiej, mydła, pasty i pomadek. Olejek eteryczny z ziela pochodzącego z różnych miejscowości może ogrom¬nie różnić się zapachem. Kwiaty stosowane są do farbowania wełny na kolor pomarańczowoczerwony. Liście wykorzystywane są w produkcji likierów i wódek oraz w przemyśle spożywczym(sporządzanie kwasów, przyprawa do różnych konserw i dań, kwaszenie ogórków). Ziele znajduje zastosowanie w produkcji wermutu. Nasiona obfitują w tłuszcze (do 28%). Z ziela lebiodki, liści porzeczki czarnej, wina i cukru sporządza się domowe lecznicze nalewki.
W celach leczniczych stosuje się wysuszone ziele, zebrane w okresie kwitnienia, oraz pozyskany z niego olejek eteryczny. Napar z ziela służy do pobudzenia apetytu, poprawy trawienia, wzmocnienia jelit przy ich atonii, używany jest przy zapaleniu dróg oddechowych i chorobach płuc.
Lebiodka jest rośliną cieplejszych okolic, wymaga zwłaszcza ciepła na początku rozwoju. Wymaga gleb lekkich, dobrze nawie¬zionych. Jesienią orze się pole przeznaczone pod plantację na głę¬bokość 22—25 cm, stosując pod pług 20—30 t obornika i 200 kg superfosfatu na 1 ha, wiosną przeprowadza się kultywatorowanie i bronowanie. Rozmnaża się lebiodkę z rozsady sadzonej w roz¬stawie 60X40—50 cm. W okresie wegetacji 2—3 razy spulchnia się międzyrzędzia i dokarmia rośliny saletrą amonową (100—150 kg na 1 ha). Zbiór przeprowadza się w pełni kwitnienia, ścinając kwitnące wierzchołki. Ziele suszy się na powietrzu i rozciera na sitach ocynkowanych lub drucianych. Mieszaninę liści i kwiatów przesiewa się w celu uwolnienia od kawałków łodyg.