Babka
W ZSRR wprowadzono do uprawy babkę zwyczajną i babkę płesznik.
Babka zwyczajna jest byliną wysokości 15—40 cm, z niedużą rozetką liści odziomkowych dużych, szerokojajowatych, całobrze- gich, zaostrzonych na wierzchołku, z 3—9 nerwami. Rośnie wszędzie w Eurazji na przydrożach, polach i w ogrodach oraz na wysypiskach, na skrajach lasów i brzegach wód, rzadziej na łąkach. Wprowadzona do uprawy w Szwajcarii i w ZSRR (Ukraina). Kłącze krótkie, grube. Oś kwiatostanowa wzniesiona, drobno bruzd- kowana, naga lub z rzadka owłosiona, zakończona długim, cylindrycznym, gęstym kłosem. Kwiaty drobne, niepozorne. Kielich złożony z 4 działek zrośniętych u podstawy. Korona nieopadająca, jasnobrunatna. Pręcików 4 z białymi nitkami i ciemnolila pyl- nikami, słupek 1. Kwitnie w czerwcu — wrześniu. Kwiaty zapylane są przez wiatr. Samozapy leniu zapobiega nie jednoczesne dojrzewanie pylników i znamion. Przypadkowo mogą być zapylone przez owady. Podczas suchej pogody woreczki pyłkowe otwierają się, przed deszczem zamykają. Owocem jest jajowata torebka z 8—10 drobnymi, błyszczącymi, kanciastymi nasionami. Roślina wydaje przeciętnie od 8 do 60 tys. nasion. Nasiona szarobrązowe lub brunatne, różnego kształtu. Masa 1000 nasion 0,14—0,40 g.
Babka zwyczajna jest starą ludową rośliną leczniczą. W Chinach zbierano w celach leczniczych jej liście i nasiona przed ponad 3000 lat. W chińskim lecznictwie ludowym stosowano nasiona babki zwyczajnej (cze-ciań-czy) jako środek wykrztuśny, moczopędny i leczący bezpłodność. Starożytna grecka i rzymska medycyna zalecały nasiona przy czerwonce. Lekarze perscy i arabscy zaczęli stosować babkę w X w. W rosyjskim lecznictwie ludowym leczono nasionami babki zawierającymi dużo śluzu stany zapalne żołądka i jelit oraz zaparcia. Liście zalecano przy ostrym zapaleniu oskrzeli, skaleczeniach, ropniach, urazach, oparzeniach, nocnym moczeniu się, bólach zębów (płukanie odwarem lub przykładanie nalewki do zęba). Sproszkowane nasiona stosują na wsi przy przewlekłych biegunkach, nieżytach jelit i czerwonce. Sok działa przeciwbólowo i przeciwzapalnie przy użądleniu pszczół, os i trzmieli.
Wysuszone liście babki zwyczajnej (zawierają glikozydy, aukubinę i rinantynę, śluz, flawonoidy, karoten, witaminę C, gorycze i garbniki) w postaci naparu stosuje medycyna naukowa jako środek wykrztuśny. Mieszankę soków ze świeżych liści babki zwyczajnej i z ziela babki płesznika przepisuje się przynieżytach żołądka z niedokwaśnością i przewlekłych biegunkach.
Preparat Plantaxglucin, otrzymywany z wodnego wyciągu z liści babki zwyczajnej, jest zalecany chorym na nieżyt żołądka z niedokwaśnością oraz na chorobę wrzodową żołądka i dwunastnicy z normalną lub obniżoną kwaśnością (przeciwwskazany przy nad- kwaśności). Maść 10-procentowa z liści babki na oleju brzoskwiniowym i wazelinie jest oferowana jako środek gojący rany i an- tyseptyczny.
Klinicznie stwierdzono dodatnie działanie wyciągów z liści babki w przypadkach neurastenii, stwardnienia tętnic, przewlekłego zapalenia pęcherzyka żółciowego, chorób dróg oddechowych, kokluszu, gruźlicy płuc i przewlekłego zapalenia nerek. Plantago psyllium (babka płesznik) jest rośliną roczną, krótko owłosioną, wysokości 10—40 cm, z niedużym, wrzecionowatym korzeniem. Rośnie w krajach śródziemnomorskich, Etiopii i na Zakaukaziu (Azerbejdżan), zawleczona do RFN, Ameryki Południowej i Australii Południowej, uprawiana w krajach śródziemnomorskich, Indiach, Japonii i ZSRR (Ukraina). W Polsce nie rośnie i nie będzie uprawiana.
Gatunek ten ma rozgałęzioną łodygę, w górnej części gęsto gruczołowato owłosioną, liście małe, naprzeciwległe, równowąskie, całobrzegie, owłosione. Drobne kwiaty zebrane są w nieduże kłosy. Korona rurkowata, owłosiona. Pręcików 4, słupek 1. Roślina obcopylna, zapylana przez wiatr. Kwitnie w lipcu. Nasiona dojrzewają w sierpniu. Owocem jest elipsoidalna torebka z dwoma nasionami, otwierająca się wieczkiem. Nasiona łódkowate, gładkie, błyszczące, ciemnobrązowe, po namoczeniu pokrywające się śluzem. Masa 1000 nasion 0,4—1,0 g. Sok stosowany jest w tych samych przypadkach co sok babki zwyczajnej. Nasiona, całe lub tłuczone, przepisuje się jako środek przeczyszczający. Wysuszony śluz nasion dał w badaniach klinicznych dobre wyniki jako środek przeczyszczający przy zaparciach, przewlekłych zapaleniach okrężnicy i zwiotczeniu jelit. Miksturę z nasion (1: 10) i odwar (4 : 200) stosuje się jako środek powlekający i przeciwzapalny w chorobach jelit.W przemyśle babkę tę ceni się jako środek do apretury tkanin i glansowanego barwnego papieru; używana jest także w drukarstwie, produkcji lodów i in. Stany Zjednoczone importują od czasu do czasu jej nasiona z Indii, Japonii i Francji.
Najnowsze komentarze